Τριγωνέλλα ή Μοσχοσίτερο ή τήλι ή τσιμένι ή τηντιλίδα / Fenugreek

Ετήσιο φυτό της οικογένειας Fabaceae, ιθαγενές της Ασίας και της Νότιας Ευρώπης. Η λατινική ονομασία “Foenum Graecum” σημαίνει «ελληνικός σανός» και την έδωσαν στο φυτό οι Ρωμαίοι που έβλεπαν τους Έλληνες να το χρησιμοποιούν σαν ζωοτροφή. Η λατινική ονομασία του γένους “Trigonella” που σημαίνει «μικρό τρίγωνο» δόθηκε στο φυτό λόγω των τριγωνικών του πετάλων.

Είναι γνωστή ως «methi» στα Hindi, Urdu και Nepali, ως «methii» (মেথী) στα Bengali, ως «menthiyam» και «venthayam» (வெந்தயம்)στα Ταμίλ, ως «helba» (حلبه) στα Αραβικά, ως «menthya» (ಮೆಂತ್ಯ) στα Kannada,  ως «uluwa» στα Malayalam και ως «menthulu» στα Telugu.

Η τριγωνέλλα έχει ύψος 30-60 εκατοστά, λευκά ή κίτρινα άνθη και τετραγωνικούς, κίτρινους ή καφετί σπόρους. Το ιδανικότερο κλίμα για την ανάπτυξη της θεωρείται το ήπιο Μεσογειακό κλίμα. Στην ελληνική χλωρίδα αυτοφύονται 14 από τα είδη του γένους τριγωνέλλα και από αυτά τα 4 στην Κεφαλονιά.

Η τριγωνέλλα αποτελεί συστατικό σε διάφορα κάρυ αλλά και σε σιρόπια. Στην Ινδία δημιουργούν από τους ψημένους σπόρους της υποκατάστατο του καφέ ή τον νοθεύουν. Παράλληλα, επειδή πιστεύουν στις θεραπευτικές της ιδιότητες της τριγωνέλλας κάθε πρωί πριν ακόμα πιούν καφέ μασούν ωμούς σπόρους του φυτού. Στη Βόρεια Αφρική το καταναλώνουν ακόμα και σήμερα οι γυναίκες για να πάρουν βάρος. Άλλες χρήσεις του φυτού είναι η χρήση του σαν ζωοτροφή λόγω των θρεπτικών ουσιών που εμπεριέχει και ως μέσο χλωρής λίπανσης.

Ιστορία

Η τριγωνέλλα θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα βότανα, το οποίο άφησε το στίγμα του στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αποτέλεσε τροφή, ζωοτροφή και φάρμακο για πολλούς αρχαίους λαούς και ως τέτοιο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα.
Για την τριγωνέλλα γνωρίζουμε ότι ήταν γνωστή ήδη από το 4000 π.Χ χάρη σε ορισμένους σπόρους που βρέθηκαν στο Ιράκ, οι οποίοι χρονολογούνται στην περίοδο αυτή. Παράλληλα, αποξηραμένοι σπόροι του φυτού έχουν βρεθεί και στον τάφο του Τουταγχαμών. Στην Αίγυπτο την κατανάλωναν σαν λαχανικό και από τους ψημένους σπόρους της έφτιαχναν καφέ. Παράλληλα, τη χρησιμοποιούσαν ως υποβοηθητικό της γέννας και δημιουργούσαν ένα λιβάνι, το kuphi, που είχε ως συστατικό την τριγωνέλλα και χρησίμευε στην ταρίχευση των νεκρών.
Στην αρχαία Ελλάδα ο Ιπποκράτης θεωρούσε το φυτό πολύτιμο θεραπευτικό βότανο. Το συνιστούσε ως σιρόπι για το βήχα, προκειμένου να καταπραΰνει τα αναπνευστικά προβλήματα αλλά και σαν τονωτικό που έδινε στους ασθενείς που πάσχουν από φυματίωση. Ο Διοσκουρίδης συνιστούσε την τριγωνέλλα ως φάρμακο για όλα τα είδη γυναικολογικών προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της μόλυνσης στη μήτρα και της φλεγμονής στα γεννητικά όργανα. Στη Ρώμη ο Κάτων ο Πρεσβύτερος συμπεριλαμβάνει την τριγωνέλλα στην λίστα των φυτών που αποτελούν τροφή για τα βόδια (Περί γεωργίας).
Στην Κεντρική Ευρώπη λέγεται ότι έφτασε περίπου τον 9ο αιώνα μ.Χ. Διαδόθηκε από τον Καρλομάγνο. Κατ’ άλλους το φυτό διαδόθηκε στην Ευρώπη από τους Ρωμαίους που έμαθαν το φυτό από τους Έλληνες. Στην Ελλάδα την περίοδο της κατοχής, έφτιαχναν αλεύρι τριγωνέλλας.

Καλλιτεχνική απεικόνιση φυτού τριγωνέλλας

Προέλευση

Ασία (Τουρκία, Πακιστάν, Νεπάλ, Ινδία, Κίνα, Μπαγκλαντές), Αφρική (Αίγυπτος, Μαρόκο, Σουδάν), Ευρώπη (Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Αγγλία, Πολωνία), ΗΠΑ, Λατινική Αμερική (Αργεντινή), Αυστραλία. Η χώρα με τη μεγαλύτερη παγκοσμίως παραγωγή τριγωνέλλας είναι η Ινδία.

Γεύση

Οι ψημένοι σπόροι έχουν αρωματική γλυκόπικρη γεύση που θυμίζει καμένη ζάχαρη. Απαιτείται προσοχή στο ψήσιμο τους γιατί αν ψηθούν υπερβολικά πικρίζουν. Τα φύλλα έχουν την ίδια γεύση με τους σπόρους αλλά είναι λιγότερο πικρά.

Χρήσεις

Οι σπόροι της τριγωνέλλας χρησιμοποιούνται στη μαγιονέζα και στο κάρυ, στο οποίο προσδίδουν πικρή γεύση. Εκτός από τους σπόρους και τα φύλλα χρησιμοποιούνται στο κάρυ, ενώ παράλληλα ταιριάζουν πολύ σε πιάτα με λαχανικά. Στην Ινδία αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά της σκόνης κάρυ (μίγμα μπαχαρικών).

Στη Μικρά Ασία χρησιμοποιούσαν την τριγωνέλλα μαζί με αλεύρι, λάδι, σκόρδο και άλλα μπαχαρικά για τη δημιουργία μιας κρέμας που αποκαλείται όπως και η τριγωνέλλα, «τσιμένι». Η κρέμα αυτή συνοδεύει το κρέας που υφίσταται ειδική επεξεργασία για να γίνει παστουρμάς.

Στην Κίνα, η τριγωνέλλα ή hu lu ba χρησιμοποιείται επίσης για τον κοιλόπονο αλλά και για τη θεραπεία της ανδρικής ανικανότητας.
Η τριγωνέλλα δρα ως καθαρτικό, λιπαίνει το έντερο, και μειώνει τον πυρετό. Επίσης βοηθά στην μείωση των επιπέδων χοληστερόλης  του αίματος και σε περιπτώσεις άσθματος και ιγμορίτιδας μειώνοντας τις βλέννες. Η τριγωνέλλα προάγει την παραγωγή γάλακτος στους μαστούς σε θηλάζουσες μητέρες. Είναι καλό για τα μάτια και για φλεγμονές και διαταραχές των πνευμόνων.

Ο ωμός χυμός ελέγχει την ινσουλίνη και έτσι συστήνεται για διαβητικούς. Έχει πολλές ίνες και συστήνεται για τη δυσκοιλιότητα. Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε νικοτινικό οξύ και προάγει την ανάπτυξη των μαλλιών. Η ζύμη από τους σπόρους της εφαρμόζεται στο δέρμα του κεφαλιού για τη θεραπεία της πιτυρίδας παραδοσιακά στην Ινδία.

Συνοπτικά, η χορήγηση του βοτάνου της Τριγωνέλλας εμφανίζεται να έχει

ευεργετική δράση στις εξής περιπτώσεις:

1. Στην αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη.

2. Στη διαχείριση της υπερλιπιδαιμίας, καθ’ ότι μπορεί να προκαλέσει σημαντική μείωση της συγκέντρωσης χοληστερίνης στο αίμα.

3. Στις θεραπείες κατά των φλεγμονών.

4. Στον υπερθυρεοειδισμό, γιατί όπως προκύπτει μπορεί να προκαλέσει αναστολή της παραγωγής θυροξίνης Τ3.

5. Ως προστατευτικός παράγων στη χημειοθεραπεία: Οι έρευνες συνιστούν ότι μπορεί να προλάβει την κυτταροτοξικότητα και απόπτωση.

Συνταγές

Για να φτιάξουμε αφέψημα σιγοβράζουμε 10γρ σπόρους σε ένα φλιτζάνι νερό για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα. Σε περιπτώσεις διαταραχών του αναπαραγωγικού και για καταστάσεις που χαρακτηρίζονται από αδυναμία λαμβάνουμε το βότανο υπό μορφή βάμματος πίνοντας 1-2 ml βάμματος 3 φορές την ημέρα. Τα αποτελέσματα της χρήσης του βοτάνου εμφανίζονται γρήγορα, η όρεξη στους ασθενείς μεγαλώνει και σε λίγο χρονικό διάστημα αισθάνονται εκπληκτική ευεξία και ζωντάνια. Δεν το λαμβάνουμε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης γιατί δρα διεγερτικά στη μήτρα.

Με ρύζι: Ανακατέψτε στο τηγάνι ένα ματσάκι από φύλλα Τριγωνέλλας. Πρόσθεσε σε αυτό 1 κούπα πλυμένο ρύζι (κατά προτίμηση λευκό μπασμάτι) και ανακατέψτε στο τηγάνι. Μετά από 3 λεπτά προσθέστε αλάτι για τη γεύση, μερικά κομμάτια ψημένο σκόρδο για τη γεύση και 1.5 κούπα νερό και αφήστε το να μαγειρευτεί μέχρι να γίνει. Προαιρετικά συστατικά είναι πατάτες, πράσινα τσίλι, κρεμμύδια, ντομάτες και ψημένοι σπόροι κύμινου. Λάδι και βούτυρο καρύδας θα δώσουν περισσότερη γεύση σ’ αυτό το ρύζι.

Με πατάτες: Μαγειρέψτε σε ένα αντικολλητικό τηγάνι με κλεισμένο το καπάκι 2 μεγάλες πατάτες και ένα μεγάλο ματσάκι από φύλλα Τριγωνέλλας. Πρόσθεσε αλάτι, λάδι και μπαχαρικά της επιλογής σου. Σερβίρεται με ψωμί.

Μπουρέκια: Προσθέστε ωμά ψιλοκομμένα φύλλα σε λιωμένες πατάτες και φτιάξτε μπουρέκια κάνοντας τα μικρά, επίπεδα και στρόγγυλα και μετά ψήστε τα.

Σε σούπες: Μαγειρέψτε τα με φακές της επιλογής σας.

Συνταγές με Κάρυ: 1) Μαγειρέψτε στον ατμό και προσθέστε ψημένη σκόνη από αράπικα φιστίκια, αλάτι και λάδι. 2) Ανακατέψτε στο τηγάνι με φακές και προσθέστε λάδι και αλάτι για τη γεύση.

Γεμιστό Ψωμί: Το παραδοσιακό επίπεδο γεμιστό ψωμί φτιάχνεται στην Ινδία με αυτά τα φύλλα. Με τον ίδιο τρόπο μπορούν να αναμιχθούν μέσα στην ζύμη του Ελληνικού ψωμιού και να ψηθούν. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν γέμιση στην πίτα, όπως χρησιμοποιείται το σπανάκι.